Mos!

Mos...

En nog meer mos.

Sommige mensen bestrijden mos. Sommige mensen koesteren mos. En sommige mensen, zoals Annie Martin, zijn bezeten van mos.

Zij is de auteur van het boek ‘The magical world of moss gardening’.

Daarin vertelt ze uitgebreid over soorten mossen, hoe ze groeien en hoe ze zich vermenigvuldigen. Ze vertelt over het aanleggen van mos tuinen en over mos tuinen  in diverse landen. Er worden ook enkele bladzijden gewijd aan mos tuinen in Japan.

Maar de reden dat ik het zo’n goed boek vind, is dat het zo persoonlijk is. Annie Martin vertelt zeer gedetailleerd over haar eigen ervaringen met mos.

Waar anderen wel eens de indruk wekken dat een mos tapijtje makkelijk in onderhoud is, geeft zij eerlijk het tegendeel toe. Magnifieke mos tuinen vergen volgens haar voortdurend  aandacht: ‘expect to deal with litter chores throughout all seasons’.

Zoals grasliefhebbers eeuwig en altijd bezig zijn mos uit het gazon te weren, zo strijden mos liefhebbers voortdurend tegen opdringerige planten zoals Vinca minor, Liriope, Hedera helix en Houstonia Caerulea.

Maar ze geeft ook aan welke planten wel welkom zijn in haar mos tuin. Bijvoorbeeld: Galax urceolata, Shortia galacifolia, Polypodium appalachianum en Mitchella repens.

In een andere recensie las ik dat het boek niet genoeg advies geeft aan mensen die niet in een mos vriendelijke regio wonen. Ik denk dat je zeker wel aan de hand van het boek kunt interpreteren wat in jouw eigen situatie goed werkt.

Zo ben ik zelf tot de volgende conclusies gekomen:

Voor mij geen mos gazon. Zo’n mos tuin als bij de Giou-ji tempel of de Sanzen-in tempel in Kyoto vind ik prachtig. Maar het vergt ontzettend veel onderhoud. Annie adviseert om regelmatig water te geven, over het mos te lopen en om bladeren, takjes en dennennaalden te verwijderen met bezem of bladblazer.

Ik zal mij moeten beperken tot een mini mos tuintje. Waar ik het mos kan aandrukken met mijn vingers en ongerechtigheden kan verwijderen met een klein vegertje.

Geen paniek als er een vogel op het mos zit, zie het als hulp bij de verspreiding van mos fragmenten.

Want mos vermenigvuldigt zich niet alleen via sporen.

Ook kleine mos snippers kunnen ergens anders weer uitgroeien tot een mooi tapijtje.

 Voor bijna iedere plek bestaat er een geschikte mossoort. Dus als iemand mij een plukje mos geeft, dan neem ik dat met beide handen aan.

Deze plukjes kreeg ik onlangs van Jan. Als dit mos zich thuis voelt in mijn tuin, zal het zich hier vestigen en vermenigvuldigen. Zo niet…dan jammer. Het mos in de beroemde mos tuin van de Sahoji tempel en de tuin van Murin-an in Japan was tenslotte ook niet van tevoren gepland en geplant.

Het leuke van het hebben van een Japanse tuin is dat je je nooit hoeft te vervelen. Als anderen zeggen ‘het ziet er keurig uit, niets meer aan doen’, dan is er toch altijd nog wel grind te harken of een boom of struik te snoeien.

Ik houd van snoeien. Maar ik vergeet vaak wat de beste tijd daarvoor is.

Vaak lees ik ‘snoeien is overbodig’ of ‘snoeien is af te raden’. Maar dat geldt niet voor een Japanse tuin. In Japanse tuinen worden alle bomen en struiken gesnoeid.

De site van Owen Wakefield Design toont bij ‘befores and afters’ duidelijk het verschil tussen snoeien en niet snoeien. Ik las daar ook een andere omschrijving voor transparant snoeien: ‘Butterfly pruning’. Dan worden de bomen en struiken zo transparant dat er een vlinder doorheen kan fladderen.

Als geheugensteuntje heb ik voor alle bomen en struiken in onze tuin de juiste snoeitijd opgezocht. Ik vond informatie op het internet en in ‘Terra’s Handboek Snoeien & Leiden’ van Christopher Brickell en David Joyce.

De atlasceder (Cedrus atlantica), de gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) en de magnolia (Magnolia soulangeana) zijn heel groot. Die kan ik niet zelf snoeien. Ze worden meestal eind mei gesnoeid door Soontiëns Boomverzorging want de gewone esdoorn en de magnolia mogen pas gesnoeid worden als ze volop in blad staan.

De buxus (Buxus sempervirens) snoei ik meerdere keren per jaar, van het voorjaar (eind mei) tot aan het einde van de zomer (eind augustus/begin september).

Blauwe regen (Wisteria floribunda en Wisteria sinensis) moet midden in de winter (eind januari/begin februari) en in de zomer worden gesnoeid. In de zomer moet ik wekelijks snoeien om de plant binnen de perken te houden.

Camelia (Camellia Japonica) kan het best in het voorjaar direct na de bloei gesnoeid worden. Maar ook in de zomer knip ik meestal nog om de transparantie te behouden.

Oude stengels van hemelse bamboe (Nandina domestica) mogen in het voorjaar tot op de grond worden afgeknipt.

Zware snoei van hulst (Ilex meserveae) gebeurt  in de wintermaanden.

Japanse azalea (Azalea japonica) snoei ik eind voorjaar of begin zomer na de bloei. Daarna nog meerdere keren gedurende de zomer om de vorm te behouden.

Japanse esdoorns (Acer japonicum  en Acer palmatum) snoei ik ieder jaar, als ze volop in blad zijn, aan het begin van de zomer. Japanse esdoorns kunnen doodbloeden als ze op het verkeerde tijdstip worden gesnoeid. Daarom is het het veiligst om zware snoei uit te voeren zodra de bladeren gevallen zijn. Maar het beste is het om zware snoei tot een minimum te beperken.

Japanse sneeuwbal  (Viburnum plicatum) kan in het voorjaar, direct na de bloei worden gesnoeid.

De lijsterbes (Sorbus pseudohupehensis) mag van de herfst tot het begin van het voorjaar worden gesnoeid.

Pronkklokje (Enkiantus perulatus) kan eind voorjaar na de bloei worden gesnoeid.

Rododendron (Rhododendron) Mag eind voorjaar of begin zomer na de bloei worden gesnoeid.

Schijnhulst (Osmanthus heterophyllus) mag in het voorjaar worden gesnoeid.

Skimmia (Skimmia japonica) mag in het voorjaar na de bloei worden gesnoeid.

Oude of overbodige stengels van zwarte bamboe (Phyllostachys nigra) mogen
tot op de grond worden afgeknipt in het vroege voorjaar of late najaar.

Zwarte den (Pinus nigra) moet aan het eind van het voorjaar worden gesnoeid. Aan het eind van het najaar worden de oude naalden verwijderd.

Ik heb alles ook in een tabelletje gezet.

Maar als je vaak  en licht snoeit in plaats van af en toe drastisch, kan er niet veel fout gaan. Je hebt hooguit een jaar geen bloemen of besjes.

Vorige week kreeg ik een e-mail van Ashwood Nurseries. Dat ze in de komende weken Hepatica zaad gaan verzamelen en verzenden.

Twijfel, twijfel. Zal ik?

In 2012 bestelde ik 55 Hepatica zaadjes. Ik zaaide ze  direct na ontvangst, in de tweede helft van mei 2012. Het duurde bijna een jaar voordat ze ontkiemden.

Nu heb ik een aantal piepkleine Hepatica plantjes.

Bij lange na geen 55 maar ach, ik ben er heel blij mee.

Als het een beetje meezit, bloeien deze plantjes volgend jaar. Na de bloei mogen ze in de tuin verder groeien.

Tussen de andere Hepatica's. Die inmiddels al uitgebloeid zijn.

Er is nu eindelijk ook een boek over Hepatica te koop. Maar het is in het Duits en niet goedkoop. Zal ik het kopen?

Nog meer twijfel...

Wie, net als ik, de rustgevende sfeer van een Japanse tuin nastreeft, moet netjes zijn. Zo netjes als in de tuin van het Adachi museum is niet nodig. Dat is enkel voor de ware perfectionist. Maar regelmatig wieden is wel vereist.

Als je te rigoureus wiedt, wordt de tuin snel stijf en onnatuurlijk. Volgens mij is iedere tuin, zelfs een Japanse tuin, gebaat bij ‘creative weeding’. Sommige ‘free spirited plants’, zoals sommigen ze noemen, mogen blijven staan.

Varens, mansoor (Asarum) en Japanse esdoorns, bijvoorbeeld, zijn welkom. Anderen zijn misschien minder gewenst.

Ik kocht het boek ‘Weeds weeding (& Darwin)’ om spontane zaailingen in een vroeg stadium te leren herkennen.

Het boek bespreekt 100 veel voorkomende opdringerige planten. Van elke plant wordt verteld hoe en waar het groeit, hoe het zich verspreidt en hoe het kan worden bestreden. Daarnaast bevat het boek leuke anekdotes over Darwin. Er is ook nog een apart hoofdstuk met 20 manieren om onkruid te wieden en een apart hoofdstuk over Darwin in zijn tuin.

Op de voorflap staat dat het boek helpt om onkruid te herkennen, begrijpen en bestrijden. Maar aan de hand van de foto’s, tekeningen en beschrijvingen in dit boek kan ik veel kleine zaailingen in mijn tuin niet herkennen.

Geen idee wat dit allemaal is.

Toch heb ik geen spijt dat ik dit boek heb gekocht. Want het is een heel prettig en interessant boek. Geen glossy boek met flitsende foto’s. Maar aangenaam om te lezen. Met papier dat aangenaam ruikt en voelt en veel foto’s en tekeningen. Echt een boek om blij van te worden.  En voor mensen die wel volwassen onkruid in de tuin hebben, is het een heel nuttig boek.

NB: Voor andere tuinboek besprekingen, verwijs ik naar de meme van Roses and Other Gardening Joys.

Opeens voelt de tuin anders aan. Het licht is anders, de geuren zijn anders en de geluiden zijn anders. Het najaar nadert.

Er zijn weer besjes,

paddenstoelen

en herfstdraden.

Maar ik kan geen spinnen vinden in de achtertuin. Zonder spinnen is het nog geen herfst. De zomer mag nog even doorgaan.

Ik zie hier en daar wel slakken nu het buiten weer vochtiger is.

Een paar dagen geleden las ik dat de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen voor privé tuinen wil verbieden. Een producent van gewasbeschermingsmiddelen waarschuwde daarop dat het straks heel moeilijk voor particulieren wordt om de wildgroei aan slakken, onkruid, insecten en schimmels in hun tuin binnen de perken te houden. Die chemische middelen zijn volgens hen nodig voor 'effectieve beheersing' van al het ongedierte in de tuin.

Bizar. En een beetje overdreven. Een ‘wildgroei aan slakken, onkruid, insecten en schimmels in de tuin’? Dat is toch natuur? Moet je de natuur beperken en beheersen? Dat kan de natuur toch zelf wel regelen? Zolang wij de balans niet verstoren door het gebruik van chemische (bestrijding)middelen.

Er zijn zoveel andere manieren om slakken van je dierbare planten af te houden.

Ik heb er een grappig boekje over: '50 Ways to Kill a Slug'.

Ikzelf laat ze meestal gewoon met rust. En als ze in de weg lopen, dan verhuis ik ze naar de composthoop.

Het meest opvallende kenmerk van Japanse tuinen is misschien wel dat er zoveel gesnoeid wordt. In de Japanse tuin is er geen plaats voor verwildering of verwaarlozing.

Na het snoeien zijn de meeste bomen en struiken elegant en transparant. Je kunt er als het ware doorheen kijken.

In westerse tuinen snoeit men doorgaans veel minder. De boeken over snoeien die hier te koop zijn, zijn minder geschikt voor tuinen met een Japanse sfeer.

Dus toen ik op een blog las over het boek ‘La taille de transparence’ van Dominique cousin, heb ik het boek direct gekocht.

Je hoeft maar één woord te onthouden: transparantie.

NB: Voor andere tuinboek besprekingen, verwijs ik naar de meme van Roses and Other Gardening Joys.

Het is weer tijd voor een boekbespreking.

Dit keer las ik het boek ‘Teaming with Microbes’ van Jeff Lowenfels en Wayne Lewis. De ondertitel van het boek is ‘The Organic Gardener’s Guide to the Soil Food Web’.

Het boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel legt uit wat het Soil Food Web is en hoe het werkt. Het tweede deel vertelt hoe je als tuinier van die kennis gebruik kan maken. Zodat de tuin een gezond Soil Food Web krijgt.

Deel één was een zware opgave voor mij.
Als Engels niet je moedertaal is en biologie op school niet je favoriete vak, dan is het boek alles behalve eenvoudig. Het wemelt van woorden als ‘Dictyosteliomycota’, ‘Myxomycota’ of ‘Macroarthropods’.

Maar gelukkig heb ik de verleiding weerstaan om het eerste deel over te slaan. De prachtige foto’s  van micro-organismen hielpen een beetje.

Dankzij dit boek weet ik nu wat dit vreemde gele gevaar, dat in 2006 in mijn compost groeide, is. Het is een slijmschimmel. Slijmschimmels helpen bij de verwerking van voedingsstoffen en het binden van aardedeeltjes.

Ook weet ik nu dat een hectare goede tuinaarde ongeveer een kilo kleine beestjes, 60 kilo protozoa, 

400 kilo wormen (2 tot 3 miljoen exemplaren),









400 kilo geleedpotigen, 400 kilo algen, 900 kilo bacteriën en 1100 kilo schimmels bevat. En dat je beter niet door een microscoop naar je tuinaarde kunt kijken als je bang bent voor beestjes.

Het tweede deel is ook niet eenvoudig.
Maar dit deel behandelt mijn favoriete onderwerpen. Zoals, compost, mulch, compostthee.

Het begin van het tweede deel beschrijft hoe je kunt onderzoeken wat de toestand van het Soil Food Web in je eigen tuin is. Je kunt grote en kleine organismen vangen met een bodem val of een Berlese trechter. Daarna kun je het aantal organismen tellen. Ik denk dat dat meer is voor diegenen die Biologie op school wel leuk vonden. Niet voor mij dus.

Het hoofdstuk over compostthee heb ik met gemengde gevoelens gelezen.
Eerst wordt er verteld dat de compostthee die ik tot nu toe maakte, praktisch waardeloos is.

Vervolgens wordt verteld dat alleen actively aerated compost tea (AACT) goed is. Maar toen ik las hoe je AACT moet maken, dacht ik ‘laat maar’. Ik heb echt geen plaats voor een 200 liter vat met een zuurstofpomp. En dan moet je ook nog alles na ieder gebruik schoon te maken! Pfff…

Maar toen las ik hoe goed AACT is. En ik las dat herhaaldelijk gebruik zo goed is voor de grond en planten. En dat je er nooit teveel van kan geven. Toen ging ik twijfelen. Dus ik ga binnenkort toch proberen om een kleine hoeveelheid AACT te maken in een emmer met een klein zuurstofpompje.

Conclusie.
Het is een heel uitgebreid boek. Heel informatief. Ik had nooit eerder van het Soil Food Web gehoord.

En ik wist dus ook niet dat fungi daarin zo'n belangrijke rol spelen.

Ik heb niet het idee dat ik nu tot geheel nieuwe inzichten ben gekomen. Ik was er al van overtuigd dat de natuur ingenieus in elkaar zit en uiteindelijk zelf voor de juiste balans zorgt. En dat wij de balans niet moeten verstoren door het gebruik van kunstmest en chemische (bestrijding)middelen.

Maar ik ga wel aan verbetering werken. En ik zal proberen om een ware Soil Food Web Gardener te worden.  Oftewel een Soil Food Webbie. Want ik wil graag een gezonde tuin waarin irrigatie en bemesting overbodig zijn omdat de micro-organismen het werk overnemen.

Ik raad ook iedereen aan om het te lezen. Vooral mensen die niet van de natuur houden. Dan kunnen ze leren dat ieder onderdeel van de natuur nuttig en noodzakelijk is. Zelfs mieren,

En dat gebruik van chemische middelen alleen averechts werkt. 

NB: Voor andere tuinboek besprekingen, verwijs ik naar de meme van Roses and Other Gardening Joys.

Als je een kleine tuin hebt, midden in de grote stad, zoals wij, dan is bamboe een ideale plant. Om de lelijke buitenwereld te verbergen. Daarom heb ik er ook zes van.

Allemaal Phyllostachys nigra. Misschien koop ik nog wel meer. Als ik weer iets wil verbergen. Voorlopig probeer ik deze zes bamboes zo goed mogelijk te verzorgen.

Om mij daarbij te helpen, heb ik het boekje “The Bamboo, Grass & Palm Specialist”  gekocht .

Het is een dun boekje ( 80 pagina’s) met heel veel foto’s en tekeningen. Door de vele kleurtjes, kadertjes, plaatjes en tekeningen lijkt het wel een tijdschrift of een kinderboek.

Het hoofdstuk over bamboes beslaat 46 bladzijden. Er staat echt heel veel informatie in. De bamboes worden op veertien verschillende aspecten ingedeeld:
-    Bamboos for containers
-    Bamboos for ground cover
-    Bamboos for shady areas
-    Hardy bamboos for cold areas
-    Bamboos for stabilizing banks in moist areas
-    Bamboos for stabilizing banks in dry positions
-    Bamboos with colourful canes
-    Bamboos with colourful leaves
-    Clump-forming and non-invasive bamboos
-    Moderately invasive but easily checked bamboos
-    Invasive bamboos
-    Small bamboos – up to 1,5 m.
-    Medium bamboos – 1,5-3 m.
-    Tall bamboos – 3-6 m or more.

In het onderdeel ‘A-Z of bamboos’ staan 46 bamboes met een foto en een beschrijving.

Jammer genoeg staan er ook enkele hele rare dingen in dit hoofdstuk. Bijvoorbeeld in het onderdeel ‘Bamboos in containers’. Daar worden vier plantenpotten getoond. Onder een terracotta pot, versierd met een grote draak, staat aangegeven: ‘superb for use in Japanese-style gardens’. Daarmee ben ik het helemaal niet eens. Ik denk dat ze in de war zijn met Chinese tuinen. Er is ook een apart onderdeel genaamd ‘Creating a Japanese-style bamboo garden'. Daarin staan ook enkele vreemde dingen.

Het hoofdstuk over grassen en zeggen beslaat maar 16 bladzijden. Maar er staat genoeg informatie in.  In het onderdeel ‘A-Z of ornamental grasses and sedges’ staan 37 grassen en zeggen met een foto en een beschrijving.

Onder andere Carex morrowii, die ook in onze tuin staat.

Het hoofdstuk over palmen is heel beknopt en beslaat maar 6 bladzijden. Maar dat vind ik niet erg want ik heb geen palmen in de tuin. Wel in huis. Dus dit boek is voor mij ook nog een kamerplantenboek.

NB: Voor andere tuinboek besprekingen, verwijs ik naar de meme van Roses and Other Gardening Joys.

Met helleborussen heb ik niet veel succes. Ik heb diverse gekocht in de loop der jaren.

Maar er is er maar één die ieder jaar bloeit.
 
Daarom heb ik een boekje over helleborussen gekocht.

Het heet ‘Hellebores’ en is geschreven door Graham Rice. Het is een dun pocketboekje. Maar het is opmerkelijk uitgebreid.

Ik dacht altijd dat helleborussen typische schaduwplanten waren. Maar volgens het boek is er wel een helleborus te vinden voor iedere situatie.

In het hoofdstuk ‘Hellebores in the garden’ staat een handig overzichtje met de eigenschappen van de diverse helleborussen. Er is zelfs een 'Hellebore for idiots' (Helleborus x nigercors). Misschien moet ik die proberen. Of anders Helleborus x strernii. Die is ‘best all-year-round’. Helleborus x ericsmithii is volgens het boek een betrouwbare plant voor alle seizoenen.

Het boekje is rijk geïllustreerd. Maar toch miste ik soms een foto of tekening ter verduidelijking van de tekst, vooral in de introductie.

Het hoofdstuk ‘How to grow Hellebores’ begint met de mededeling dat helleborussen  niet moeilijk te kweken of te houden zijn. Dus ik begon nogal sceptisch met lezen, gezien mijn ervaring met helleborus;

veel blad en geen bloemen.

Maar na het lezen van de duidelijke beschrijving was ik ervan overtuigd dat mooie gezonde helleborussen voor iedereen haalbaar zijn.

Ze houden er niet van om  te worden opgegraven en opgedeeld. Dus vóór het planten moet de grond goed worden voorbereid (bijvoorbeeld met champignoncompost) en daarna moet de plant de komende jaren met rust worden gelaten. Datzelfde hoofdstuk verduidelijkt ook heel uitgebreid, met tekeningen, hoe helleborussen kunnen worden vermeerderd door zaaien of opdelen.

Het onderdeel over ziekten en plagen begint met de mededeling dat helleborussen relatief probleemloos zijn. Vervolgens worden, in vier en een halve bladzijde, elf ziekten en plagen, waaraan helleborussen kunnen lijden, opgesomd. Een beetje vreemd. Gelukkig wordt ook beschreven hoe die problemen kunnen worden voorkomen of opgelost.

In het hoofdstuk ‘Choosing your Hellebores’ worden alle soorten beschreven. Van elke plant wordt de hoogte en breedte, de plantafstand en de winterhardheid zone  gegeven. Het zou helemaal mooi zijn als er van iedere plant ook een foto werd getoond. Maar als dat zo was, dan zou het niet zo’n compact handzaam boekje zijn.

In het laatste hoofdstuk staat allerlei handige informatie over boeken, tuinen, leveranciers en websites.

Ik heb maar één kritiekpuntje op dit boek: het boek raadt muizenvallen aan, omdat muizen graag zaden van helleborus eten. Afgezien daarvan, kan ik het boek aanbevelen.

NB: Voor andere tuinboek besprekingen, verwijs ik naar de meme van Roses and Other Gardening Joys.